Omdat ik veel met koper werk en dus ook koper draag vond ik het interessant om eens wat meer te leren over de eigenschappen ervan. Ik weet dat sommige mensen niet alle sieraden zomaar kunnen dragen en vroeg me af hoe dat zat met koper. Welke eigenschappen van belang zijn en of en hoe ik mijn sieraden het beste mooi kan houden. Nooit bij stilgestaan, maar daar valt nog best veel in te leren!

Koper en oxidatie (verkleuring)

Koper wordt al heel lang gebruikt om sieraden van te maken. Het is een relatief zacht en vormbaar metaal, al is het steviger dan edelmetalen zilver en goud, en wordt het om die reden ook wel toegevoegd om deze metalen beter bewerkbaar te maken. Waar zilver en goud niet reageren op lucht en vochtigheid (de reden dat ze behoren tot de groep edelmetalen), doet koper dat wel. Net zoals bijvoorbeeld ijzer, dat roest na verloop van tijd. Bij koper heet dat oxideren en waar roest het ijzer aantast, vormt de oxidatie een donkere, luchtdichte laag waaronder het koper goed blijft. Het oxideren verkleurt het koper van het oorspronkelijke heldere oranjebruin naar een donkerdere en minder glanzende tint. Zo kan je bij bijvoorbeeld koperen munten (zoals de vijf cent munt) snel zien of je een nieuwe of een oudere munt heb: de oudere zijn veel donkerder van kleur. Maar de munten worden niet breekbaar zoals ijzer en de oorspronkelijke kleur is vrij makkelijk te herstellen.

Voor sieraden van koper geldt uiteraard hetzelfde proces. Bij blootstelling aan lucht en in het bijzonder aan vochtigheid worden ze langzaam donkerder. Ik vind dat zelf wel mooi, dat brandnieuwe oranje is me iets te licht en helder. Sommige sieradenmakers kiezen er zelfs voor om het proces te versnellen om hun sieraden een meer ‘vintage look’ te geven. Zeker met reliëfwerk kan dat hele mooie effecten geven, maar daarover een ander keertje meer. ;-)

Lichte verschillen in de verkleuring van koper. De ketting schakel in het midden is ouder en verder verkleurd dan de oorbel links of de net gemaakte ear cuff rechts.

In combinatie met bepaalde zuren wordt koper soms niet donker, maar groenig tot blauw. Deze vorm van oxidatie wordt meestal patina genoemd en zie je veel bij koperen koepels of beelden die in de open lucht staan, door zuren die in regenwater aanwezig zijn. Ook deze verkleuring wordt in sieraden soms versneld toegepast voor het mooie effect. Vanwege de toxische zouten die in dit proces worden gevormd moeten sieraden die op deze manier zijn bewerkt altijd afgesloten worden met bijvoorbeeld lak of was om te voorkomen dat de huid hiermee in aanraking komt.

Onderhoud

Hou je niet van de donkerdere kleur of wil je op een gegeven moment voorkomen dat je sieraden verder verkleuren zijn er een aantal dingen die je kan doen. Overigens: voor gecoat koper geldt dit allemaal niet!

1. Bij het zelf maken van sieraden kan je kiezen om te werken met non tarnish koper. De  beschermlaag hier omheen zorgt ervoor dat koper niet verkleurt.
2. Heeft je sieraad de kleur die je wil: sluit het dan af met was of lak. Er zijn verschillende opties zoals bijvoorbeeld Renaissance Wax (verkrijgbaar via Amazon). Ook als de non tarnish laag begint te slijten is dit een prima aanvulling.
3. Berg je sieraden goed op. Het beste in afgesloten druk- en sluitzakjes met eventueel een non tarnish strip of een krijtje erbij.
4. Je kunt je sieraden regelmatig oppoetsen met een zachte doek, net zoals zilver. Doe dit niet bij sieraden die zijn gesealed met was of lak, dan poets je deze beschermlaag weg. Ik gebruik ook wel staalwol om lichtjes op te schuren, dat brengt ook een mooie glans terug. Voor mij werkt dat beter dan een zachte doek.
5. Je kunt ook de oorspronkelijke kleur weer terughalen met citroensap of tomatenketchup. Om dit te doen doe je een beetje citroensap (bijvoorbeeld uit zo’n klein geel knijpflesje van de supermarkt) in een glazen of keramische kom, geen plastic of metaal! Dip het sieraad hierin en zorg dat het hele oppervlak bedekt is. Wil je de kleine hoekjes en gaatjes ook lichter kleuren, gebruik dan een zachte tandenborstel om te zorgen dat de citroensap hierbij komt, of doe voldoende citroensap in de kom om je sieraad helemaal in onder te dompelen. Een beetje zout toevoegen helpt de oorspronkelijke kleur en glans terughalen. Het schoonmaken gaat vrij snel. Spoel goed af met water,  poets eventueel met een andere tandenborstel om ervoor te zorgen dat de citroensap ook weer uit alle hoekjes en gaatjes is. Elk beetje citroensap dat blijft zitten blijft reageren met het koper. Droog na het spoelen goed af en wanneer je sieraad droog is kan je het opbergen. Uiteraard wil je deze behandeling niet geven aan sieraden die bewust zijn geoxideerd, hiermee haal je namelijk ook de mooie donkere kleur in de groeven weg. Geoxideerd koper wordt meestal gesealed, maar is dit niet zo kun je het regelmatig poetsen.
6. Koper verkleurt sneller wanneer je het op je huid draagt in verband met de vochtigheid van je huid. Mijn ketting is bijvoorbeeld al een stuk donkerder dan de oorbellen die ik erbij maakte. Draag je sieraden niet tijdens activiteiten waarbij je weet dat je veel gaat zweten, dat scheelt ook.

Volgende keer meer over het dragen van koper en mogelijke allergieën!

Voor meer informatie over koperen sieraden lees ook:

Kleurrijke wereld (Nederlandstalig)
Sieraden maak je zelf (Nederlandstalig)
Sherry’s Jewels (Engelstalig)
Native American Jewelry Tips (Engelstalig)